Najważniejsze informacje

– Istnieją pewne ograniczone dane wskazujące na to, że edukacja domowa poprawia jakość życia w porównaniu z mniej intensywną edukacją poza domem oraz zmniejsza liczbę przyjęć do szpitala.

– Nie ma wystarczających danych naukowych, aby wykazać, czy edukacja domowa jest lepsza czy gorsza niż edukacja prowadzona poza domem w przypadku pogorszenia (nasilenia objawów astmy), które wymagałoby wizyty na oddziale ratunkowym, leczenia doustnymi kortykosteroidami (lekami stosowanymi w leczeniu astmy, które zmniejszają stan zapalny (obrzęk) w drogach oddechowych) oraz gdyby miało dojść do zmiany w objawach astmy lub pogorszenia pracy płuc.

– Istnieje potrzeba przeprowadzenia dobrze zaprojektowanych badań w celu określenia dokładnych aspektów edukacji w zakresie astmy, które byłyby powiązane z lepszą wiedzą na temat tej choroby i lepszymi wynikami.

Czym jest astma?

Astma to przewlekła (długotrwała) choroba płuc. U osób cierpiących na astmę występuje stan zapalny (obrzęk) dróg oddechowych w płucach. Objawy choroby to świszczący oddech, duszność, ucisk w klatce piersiowej i kaszel.

Czym jest edukacja w zakresie astmy?

Edukacja w zakresie astmy ma uczyć dzieci i ich opiekunów jak radzić sobie z astmą poprzez współpracę pacjenta z pracownikami ochrony zdrowia. Elementy edukacji w zakresie astmy obejmują informacje o astmie, szkolenie w zakresie radzenia sobie z astmą (w tym prawidłowego używania inhalatorów), strategie postępowania oraz zachęcanie do prawidłowego stosowania leków. Innymi elementami edukacji w zakresie astmy są również: monitorowanie choroby, na przykład za pomocą pikflometru (urządzenia do ręcznego pomiaru pojemności maksymalnej wydychanego powietrza) i regularne kontrole przeprowadzane przez pracowników ochrony zdrowia.

Dlaczego uważamy, że dom może być dobrym środowiskiem do edukowania dzieci w zakresie astmy?

Otoczenie domowe pozwala edukatorom dotrzeć do społeczności (takich jak np. osoby z uboższych środowisk), które mogą napotykać bariery w dostępie do opieki (np. brak transportu), w znajomym dla nich otoczeniu bez konieczności wizyty w placówkach opieki zdrowotnej.

Aktualizacja tego przeglądu miała miejsce w dobrym momencie, ponieważ po pandemii COVID-19 osoby podejmujące decyzję w zakresie opieki zdrowotnej zaczęły szerzej myśleć o tym, jak i gdzie powinna być świadczona opieka.

Czego chcieliśmy się dowiedzieć?

Chociaż zgodnie z wytycznymi dzieci z astmą powinny być edukowane na temat swojej choroby, nie jest jasne, czy edukacja prowadzona w domu jest lepsza od standardowej opieki w tym zakresie (tj. braku edukacji lub edukacji prowadzonej w innym miejscu). Chcieliśmy zbadać, czy intensywność nauki (np. liczba sesji edukacyjnych) miała jakikolwiek wpływ na dzieci z astmą.

Co zrobiliśmy?

Szukaliśmy badań dotyczących edukacji domowej na temat astmy skierowanej do dzieci lub ich opiekunów. Edukacja ta musiała zostać porównana z grupą kontrolną (brak edukacji lub edukacja prowadzona w ośrodku zdrowia) albo z mniej intensywną edukacją prowadzoną w domu.

Porównaliśmy i podsumowaliśmy wyniki badań i oceniliśmy na ile wiarygodne są zebrane dane naukowe na podstawie takich czynników jak wykorzystane metody i wielkość badań.

Czego się dowiedzieliśmy?

Znaleźliśmy 26 badań z udziałem 5122 dzieci. Większość badań została przeprowadzona w Ameryce Północnej. Większość rodzin pochodziła z uboższych regionów. Dzieci różniły się pod względem wieku, stopnia nasilenia astmy oraz rodzaju programu edukacyjnego.

Wyniki

Dowiedzieliśmy się, że w kwestii nasileń objawów astmy, które wymagałyby wizyty na oddziale ratunkowym, edukacja domowa ma niewielki lub żaden wpływ, jednak dane te są bardzo niepewne. Ustaliliśmy, że może istnieć niewielka różnica lub jej brak w liczbie przepisywanych serii leczenia doustnymi kortykosteroidami [lekami stosowanymi w leczeniu astmy, które zmniejszają stan zapalny (obrzęk) w drogach oddechowych].

Odnaleźliśmy dane wskazujące, że edukacja domowa w porównaniu z grupą kontrolną może przynieść pewną poprawę jakości życia oraz zmniejszyć liczbę przyjęć do szpitala w porównaniu z edukacją mniej intensywną, jednak dane te są niepewne.

Niepewne są również dane na temat liczby dni bez objawów astmy oraz dni opuszczonych w szkole lub pracy, kiedy porównuje się je z wynikami grupy kontrolnej oraz grupy otrzymującej mniej intensywną edukację; różnice w wynikach mogą być niewielkie lub może nie być ich wcale.

Jakie są ograniczenia prezentowanych danych naukowych?

Dzieci i ich rodziny mogły wiedzieć, jaki typ leczenia otrzymały.

Istniało wiele różnic między stopniem nasilenia astmy u dzieci, rodzajem prowadzonej edukacji i innymi czynnikami. Istniało również wiele różnic między grupami kontrolnymi we włączonych badaniach (czyli względem kogo porównywano grupę objętą edukacją). To utrudnia określenie, czy interwencje miały jakikolwiek wpływ na dzieci z astmą, ponieważ badania były bardzo zróżnicowane.

Cele leczenia również mogły być różne. W przypadku niektórych dzieci, których rodziny miały niewielką wiedzę na temat astmy, celem mogło być zwiększenie ich wiedzy na temat objawów. Mogło to zachęcić rodziny do częstszego odwiedzania oddziału ratunkowego. Jednak w przypadku dzieci, które w mniejszym stopniu radzą sobie ze swoją astmą i częściej odwiedzają oddział ratunkowy, celem interwencji mogło być zmniejszenie liczby tych wizyt. Cel ten mógł zostać osiągnięty np. poprzez edukację na temat prawidłowego stosowania leków w celu poprawy kontroli nad astmą. Fakt ten sprawia, że analizowanie danych naukowych wynikających z niniejszego badania staje się trudniejsze.

Jak aktualne są te dane naukowe?

Jest to pierwsza aktualizacja przeglądu Cochrane opublikowanego po raz pierwszy w 2011 roku. Zawarte w nim informacje są aktualne do października 2022 r.